วรรคที่ 5

วิมุตตกถา

[1026] สกวาที วิมุตติญาณ ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ปรวาที ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณ ไม่ว่าอย่างใดหมด ชื่อว่าหลุดพ้น
แล้ว หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. วิมุตติญาณ ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ปัจจเวกขณญาณ ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. วิมุตติญาณ ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของโคตรภูบุคคล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[1027] ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
โสดาปัตติผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.

ส. ญาณของพระโสดาบัน เป็นญาณของผู้ถึง ได้
เฉพาะ บรรลุ ทำให้แจ้งซึ่งโสดาปัตติผล
หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
สกทาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ญาณของพระสกทาคามี เป็นญาณของผู้ถึง ได้
เฉพาะ บรรลุ ทำให้แจ้งซึ่งสกทาคามิผล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
อนาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ญาณของพระอนาคามี เป็นญาณของบุคคลผู้ถึง
ได้เฉพาะ บรรลุ ุ ทำให้แจ้งซึ่งอนาคามิผล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
อรหัตผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. ญาณของพระอรหันต์ ชื่อว่า ญาณของผู้ถึง ได้

เฉพาะ บรรลุ ทำให้แจ้งซึ่งอรหัตผล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[1028] ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
โสดาปัตติผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
โสดาปัตติผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
สกทาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
สกทาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
อนาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
อนาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ

ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
อรหัตผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
อรหัตผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯ ล ฯ
[1029] ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
โสดาปัตติผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ญาณของผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
โสดาปัตติผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ญาณของผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
สกทาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ญาณของผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
สกทาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็นญาณของผู้บรรลุ หรือ ?

ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
อนาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ญาณของผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
อนาคามิผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ของผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
ส. วิมุตติญาณของบุคคล ผู้มีความพร้อมเพรียงด้วย
อรหัตตผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ญาณของบุคคลผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ถูกแล้ว.
ส. วิมุตติญาณของบุคคลผู้ปฏิบัติเพื่อทำให้แจ้ง ซึ่ง
อรหัตผล ชื่อว่าหลุดพ้นแล้ว และนั้นเป็น
ญาณของบุคคลผู้บรรลุผล หรือ ?
ป. ไม่พึงกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
วิมุตตกถา จบ

อรรถกถาวิมุตตกถา

ว่าด้วยวิมุตติ

บัดนี้ ชื่อว่า เรื่องวิมุตติ คือการหลุดพ้น. ในเรื่องนั้น คำว่า
วิมุตตญาณ เป็นชื่อของญาณทั้ง 4 คือ วิปัสสา 1. มัคค 1.
ผล 1. และปัจจเวกขณญาณ 1. บรรดาญาณเหล่านั้น วิปัสสนา
ชื่อว่า วิมุตติญาณ เพราะหลุดพ้นแล้วจากนิมิตตารมณ์เป็นนิตย์ หรือ
เพราะความเป็นตทังควิมุติ มรรค ชื่อว่า สมุจเฉทวิมุติ ผล ชื่อว่า
ปฏิปัสสัทธิวิมุติ ก็ปัจจเวกขณญาณย่อมรู้ซึ่งวิมุติ เพราะฉะนั้น จึง
ชื่อว่า วิมุตติญาณ ในวิมุตติญาณ 4 อย่าง อย่างนี้ ผลญาณเท่านั้น
หลุดพ้นแล้วโดยสิ้นเชิง วิมุตติญาณ 3 ที่เหลืออันใคร ๆ ไม่พึงกล่าวว่า
หลุดพ้นแล้ว หรือว่าไม่หลุดพ้นแล้ว ดังนี้ เพราะฉะนั้น ชนเหล่าใด
มีความเห็นผิดดุจลัทธิของนิกายอันธกะทั้งหลายว่า วิมุตติญาณหลุด-
พ้นแล้วโดยไม่แปลกกันเลย เพราะไม่กล่าวว่า วิมุตติญาณชื่อนี้หลุด-
พ้นแล้ว ดังนี้ คำถามของสกวาทีหมายถึงชนเหล่านั้น คำตอบรับรอง
เป็นของปรวาที. ถูกถามอีกว่า วิมุตติญาณไม่ว่าอย่างใดหมดชื่อว่า
หลุดพ้นแล้ว ปรวาทีตอบปฏิเสธ เพราะหมายเอาปัจจเวกขณญาณ
เป็นต้น ถูกถามว่า ของบุคคลผู้ปฏิบัติ เป็นต้น ก็ตอบรับรอง
หมายเอาความไม่มีอาสวะของมรรคญาณ. สกวาทีกล่าวว่า ญาณของ